Tekstil Liflerinin Tanımı ve Sınıflandırılması

Belirli uzunluk ve incelikte eğilip- bükülebilen tekstilin en küçük hammaddesine  “lif'' denir
Tekstil endüstrisinde kullanılan liflerin en az 5mm. uzunluğunda olması gerekir.

                                                        Tekstil Lifleri

1.2.1. Doğal Lifler
Dünyada çeşitli amaçlar için kullanılan liflerin %61’i bitkisel, %5’i hayvansal, %34’ü
kimyasal kökenlidir. Bitkisel lifler içinde yer alan pamuk, lif üretiminin %54’ünü kapsadığı
için endüstride önemli bir yere sahiptir.

Doğal liflerin insan sağlığı yönünden olumlu özelliklere sahip olması, yapay liflere
oranla, bu liflere olan ihtiyacı arttırmaktadır.
1.2.1.1. Bitkisel Lifler
Bitkisel lifler, sağlık ve bakım şartlarının kolay olması nedeniyle kullanım alanları en
geniş doğal liflerdir.

Tohum Lifleri
Pamuğun Elde Edilmesi ve Özellikleri
Pamuk; bir yıllık ömrü olan 1-2m. boyunda bir bitkidir. Sıcak iklimde ve fazla yağışlı
olmayan yerlerde yetişir. Pamuk bitkisinin açık sarı veya pembe çiçekleri vardır. Bu çiçekler
olgunlaşma zamanında patlayan ceviz büyüklüğünde kozalar haline gelirler. Üç-beş odacığa
sahip kozanın her bir odacığı kahve tanesi büyüklüğünde on civarında tohum taneciği içerir.
Her bir taneciğin yüzeyi çok ince tohum lifleri ile donatılmıştır. Hasat zamanı tohum lifleri
patlamış kozalardan elle veya makinelerle toplanır. Tohum ile pamuk lifi çırçır
makinelerinde yapılan çırçırlama işlemi sırasında birbirinden ayrılır. Bu lifler sıkıştırılarak
balyalar halinde eğirme tesislerine götürülür.

Lif uzunluğu; kısa (26mm.), orta (27-29mm.), uzun (30-38mm.) ve çok uzun (38mm
ve daha fazla) şeklinde olabilir.
Lif inceliği; lifin uzunluğu ile doğru orantılıdır. Uzunluğu arttıkça inceliği de artar.
Kıvrım; mikroskop altında bakıldığında lifin kendi çevresinde helezonik şekilde
kıvrılmış olduğu görülür.
Renk; yetiştiği bölgeye göre değişir. Kar beyaz, beyaz, krem, gri, sarı, kahverengi
şeklinde olabilir.
Parlaklık; doğal bir matlığa sahiptir. Merserizasyon (gergin bir şekilde sudkostik
çözelti içerisinden geçirme) işlemi ile parlak hale getirilir.
Nem çekme özelliği; kendi ağırlığının %85’i kadar, aşırı nemli ortamda %32’si kadar
nem çeker.
Buruşma özelliği; çok buruşur.
Kopma dayanıklılığı; uzun lifler çok dayanıklıdır.
Sürtünme ve aşınma sağlamlığı; sürtünme sağlamlığı fazladır.
Sıcak tutma özelliği; çok azdır.
Zararlılara karşı dayanıklılığı; küf mantarlarından çabuk etkilenir.
Işığın etkisi; güneş ışınları belli bir süre sonra pamuğun dayanıklılığını düşürür.

                          Pamuk Lifinden Elde Edilen Kumaşlar ve Kullanım Alanları 

                                                 Pamuk Lifinin Bakım Özellikleri

Gövde Lifleri
Bitkilerin saplarından elde edilen selülozik liflere gövde lifleri denir. En önemli gövde
lifleri keten, kenevir, jüt ve ramidir. Gövde lifleri, lif demetlerinin dayanıklılık düşük
esneklik ve farklı uzunluklarda olması ile belirgin bir özelliğe sahiptir.  


Keten Lifinin Elde Edilmesi ve Özellikleri

Keten lifi, bir yıllık ömrü olan keten bitkisinin saplarından elde edilir. Keten bitkileri 

uzun saplı, dalları az ve lifleri çok olan türdendir. Lifler gövdenin kabuk bölümünde

birbirine yapışık olarak bulunur. Olgunlaşma devresinden sonra makineler aracılığı ile

köküyle birlikte topraktan çıkartılır ve tohumlarından ayrıştırılır. Mekanik işlemlerden önce

lifleri zamklı maddelerden arındırmak için çaylama işlemi yapılır. Odunsu kısımların kırma

işlemiyle ezilmesinden sonra, kırılmış odun parçaları mengenelerden geçirilerek çırpılır.

Burada uzun ve kısa lifler ayrılır. İğne uçlu özel taraklarla tarandıktan sonra eğirme işlemi

uygulanır. 

Lif uzunluğu; lif demetlerinin uzunluğu 30-90 cm. iken tek lif uzunluğu 2-4 cm. 

arasındadır.

Kıvrım; düz ve kıvrımsızdır.

Renk; mat sarı, gümüşi gridir,ağartma işlemleriyle beyazlatılabilir.

Parlaklık; düz yüzeyinden dolayı hafif parlaktır.

Nem çekme özelliği; yüksektir. Nemli havada kendi ağırlığının %23’ü kadar nem 

çeker.

Buruşma özelliği; çok fazladır.

Kopma dayanıklılığı; çok yüksektir. Yaş kopma dayanıklılığı, kuru kopma 

dayanıklılığından  %10 daha fazladır.

Sürtünme sağlamlığı; pamuğa göre daha azdır.

Aşınma sağlamlığı; az aşınır.

Sıcak tutma özelliği; sıcak değil serin tutar. 

Keten Lifinden Elde Edilen Kumaşlar ve Kullanım Alanları 

 Çuval bezi 

 Düz keten 

 Desenli keten 

Keten lifi; yazlık tropik giysiler, yatak ve masa takımları, mendiller, perdeler, sanatsal 

dokumalar, cilt bezleri, resim tuvalleri, keten ayakkabılar ve tela olarak kullanılır.

                               Keten Lifinin Bakım Özellikleri ve Kalite İşaretleri

Kenevir 

Kendir adı da verilen bir tekstil bitkisidir. Ekiminden 120-140 gün sonra hasadı

yapılır. Ketende olduğu gibi lif hücreleri, kabuk kısmında demetler halindedir. Lif üretimi

ketende olduğu gibi çürütme, dövme ve taraklama işlemleri ile gerçekleştirilir. Lif uzunluğu

40-45mm’ dir. Parlak sarı veya esmer renklidir. Kenevir devlet kontrolünde üretilir; çünkü

dişi kenevirde esrar adı verilen uyuşturucu bir madde salgısı vardır. Genellikle halat, urgan,

yelken, çadır bezi, çuval yapımında ve halının çözgü ipliğinde kullanılır. 

Jüt

Jütün gövdesinde lif hücreleri demetler halinde bulunur. Jüt lifinin üretimi, çürütme 

yöntemi ile yapılır. Çürütme sonunda lif demetleri gövdeden elle soyularak ayrılır. Elde

edilen liflerin boyu 18-25 cm’dir. İlk elde edildiğinde açık sarı olan lifler zaman geçtikçe

açık kahverengiye döner. Esnekliği azdır. Dayanıklılığı keten ve kenevirden daha düşüktür.

Jüt lifinin büyük bir kısmı çuval, ip, sicim ve örtü kumaşları, yapımında kullanılır.  

Rami

Lif hücreleri, bitkinin gövdesinde, kabuk kısmının hemen altında yer alır. Hücreler 

demet halinde değil, tek tek dizilmiş şekildedir.

Bitkilerin yaprakları sararmaya başladığında hasadı yapılır. Bitki henüz yaşken kabuk 

kısımları bir bıçak yardımıyla sıyrılarak elle veya makinelerle temizlenir. Üzerindeki zamksı

maddenin uzaklaştırılması için çürütme işlemi uygulanır. Kimyasal maddelerle veya

mikroorganizmalarla yapılan zamk giderme işlemi yapılır. Lifler yumuşayarak daha iyi

eğrilebilir hale gelir. 

Çeşitli yerel giyim eşyaları, döşemelik kumaşlar, ip ve halat yapımında kullanılır. 

                                 Kenevir, Jüt, Rami Liflerinin Bakım Özellikleri

Sak Lifler

Sak lifler bitki yapraklarından ve meyvelerinden elde edilen lifler olmak üzere iki 

çeşittir.  

Yaprak Lifleri

Yaprak liflerinden sisal bitkisi 7-8 yaşına geldiğinde lif üretimi için kullanılır. Taze

yapraktan çürütme yöntemi ile lif elde edilir. Sisal lifleri birbiri ile yapışık halde bulunan

hücre demetleri şeklindedir. Rengi beyazdan sarı–kahveye doğrudur. elyafta küçük

gözenekler olduğundan nem çekme özelliği iyidir. Sağlamlığı ve tuzlu suya karşı

dayanıklılığı oldukça fazladır. Gemi halatlarında, halı, örme işlerinde, tarımda ve

denizcilikte bağlama malzemesi olarak kullanılır.

Manila Keneviri 

Manila keneviri lifleri yaprak kınları içinde demetler halinde bulunur. Bitki 

çiçeklenmeye başladığında hasad edilir. Lifler yaprak kınından sıyırma ile ayrılarak güneşte

kurutulur. Beyazdan kahveye giden renkli liflerden parlak ve sağlam lifler elde edilir. Nem

çekme özelliğinin az ve sağlamlığının fazla olmasından dolayı yelken bezleri, gemi halatları

yapımında kullanılır. Kaba dokuma kumaşlar ve yastık dokuma kumaşlar da yapılır. 

Meyve Lifleri 

Hindistancevizi Lifi 

Hindistancevizi meyvesinin üstünü örten lifli tabakadan elde edilir. 6-12 ay nehirlerde 

bekletilir. Yapışkan maddeden arınan liflerin bulunduğu kabuklar kurutulur ve lif

kabuklardan odun tokmaklarla dövülerek ayrılır. Hindistancevizi lifinin rengi açıktan koyu

kahveye doğru gider. Bu liflerin enekliği fazladır, suya karşı dayanıklıdır. Halı, hasır, paspas,

fırça, gemi halatı yapımında kullanılır. 

1.2.1.2. Hayvansal Lifler
Hayvanlardan elde edilen liflere ''haşekillerine göre ikiye ayrılır.
 Örtü lifleri (kıl kökenli lifler)
 Salgı lifleri

Örtü Lifleri (Kıl Kökenli Lifler) 
Yün 
Koyunların vücutlarını örten yumuşak ve kıvırcık liflere ''yün'' denir. Protein molekül
zincirlerinden meydana gelen ve insan saçına çok benzeyen bir liftir. Protein molekül
zincirleri fibrilleri, fibriller ise demetler halinde hücrenin içini oluşturur. Lif yüzeyi incecik
pulcuklardan oluşmaktadır.
Sağlıklı koyunun yünü kırkılarak kaliteye göre ayrılır. Yıkama ve karbonizasyon
işlemi uygulandıktan sonra eğirme işlemine geçilir. Üç şekilde eğirme işlemi uygulanır.
Bunlar kamgarn, yarı kamgarn ve ştrayhgarndır.
Renk; hayvanın cinsine göre değişir.
Parlaklık; lif yüzeyindeki pulcukların büyüklüğüne göre parlaklığı değişir. İnce
yünler daha mat, kalın yünler daha parlaktır.

Nem çekme özelliği; su buharı şeklinde kendi ağırlığının % 40’ı kadar nem çeker.
Buruşma özelliği ve elastikiyet; doğal lifler arasında en az buruşma özelliğine sahip
liftir. Ütü tutma özelliği iyi değildir.
Kopma dayanıklılığı; çok azdır. İncelikle doğru orantılıdır.
Sürtünme sağlamlığı; lif yüzeyindeki pulcuklar yüzünden azdır.
Isı tutma özelliği; çok sıcak tutar.
Haşerelere karşı dayanıklılığı; güvelere karşı korunmasızdır.
Keçeleşme; nem, ısı ve basıncın etkileşmesiyle lifin yüzeyindeki pulcukların birbirine
geçmesi ve birbirinden ayrılmamasıdır.

                            Yün Lifinden Elde Edilen Kumaşlar ve Kullanım Alanları

Kıl kökenli lifler; elbiseler, kazaklar, manto, takım elbise, çorap, eldiven, bere, şapka,
kravat, şal, halı, mobilya döşemeleri, angora yünü de iç giyim yapımında kullanılır. Ayrıca
romatizma vb. hastalıklarında tavsiye edilen örgülerin yapımında da kullanılır.

                                   Yün Lifinin Bakım Özellikleri ve Kalite İşaretleri 

Keçi Türü Hayvanlardan Elde Edilen Lifler 

Moher (Mohaır,Tiftik)
Ankara keçisinin uzun, parlak ve yumuşak tüylerinden elde edilir. Hafif kıvrımlıdır.
Uzunlukları 120-300 mm. kadardır. Lif üzerinde bulunan pullar geniş ve ince olduğundan
ipeksi parlaklığa ve yumuşaklığa sahiptir.
Döşemelik kumaşlar, kadın -erkek giyim kumaşları, örme kumaşlar ve battaniye
yapımında kullanılır. 

Kaşmir 
Kaşmir keçisinden elde edilir. 40-90-mm. uzunluğunda liflere sahiptir. Gri, açık veya
koyu kahverengi, nadiren de beyaz renklidir. Üst taraftaki kaba kıllardan ip, çuval ve kilim
yapılır. Alt taraftaki ince liflerden ise yumuşak, sıcaklık hissi veren kumaşlar yapılır. Şal
,atkı ve kuşak yapımında kullanılır. 

Keçi Kılı
Keçi kılı, kaba, sert ve kıvrımsızdır. Kumaş yapımında değil kilim, çadır bezi, kalın
bezler, hallı yapımında kullanılır.

Deve Türü Hayvanlardan Elde Edilen Lifler 

Deve Tüyü

Derinin en üst tarafında kaba ve bunun altında ince tüyler bulunur. Bu ince tüyler 

elbiselik ve palto yapımında kullanılır. Orijinal rengiyle (açık kahve rengi) değerlendirilir.

Çok sıcak tutar, su itici özelliği yüksektir.

Lama

Deve türü olan lamadan alınan lifler kalın ve uzundur. Beyaz, kızıl kahve, siyah ve 

kahverengidir. Bunlardan kalın kumaşlar dokunur.

Alpaka

Alpaka isimli deve türünden kırkım yoluyla elde edilen lifler, tiftik yününe benzer. 

Yün eğirme sistemleriyle iplik haline gelir. Beyazdan kahverengi-siyaha kadar olan renkleri

mevcuttur. Kazak, elbiselik kumaşlar ve iç çamaşırı yapımında kullanılır.

Vikunya (Vıcuna) 

Yabani bir deve türünden avlanmayla elde edilir. Bunun için ticari değeri de yüksektir. 

Çok ince, yumuşak ve parlak liflere sahiptir. Beyaz, kızıl ya da tarçın rengindedir. 

Tavşandan Elde Edilen Lif

Angora

En kalitelisi Ankara civarında yetiştirildiğinden Angora ismini almıştır. Tavşan 

derisinin üst kısmı sert, kıvrımsız ve uzun kıllar altında ince, yumuşak, kıvrımlı ve kısa lifler

vardır. Tavşandan bu ince tüyler taranarak alınır. Çok sıcak tutar. Dayanıksız olmasından ve

çok zor eğrildiğinden (iplik haline getirildiğinden) dolayı koyun, keçi, küçük deve yünü veya

sentetik liflerle karıştırılarak kullanılır. Romatizma, siyatik ve diğer hastalıklarda tavsiye

edilen örgülerde, iç giyimde, fötr şapka gibi ince keçe kumaşların yapımında kullanılır. 

                            Diğer Hayvanlardan Elde Edilen Lifler 

YAK YÜNÜ: Gri, kızıl, kahve ve kırçıllı renklerden meydana gelmiştir. Elde

edilen kıllar uzundur. 

KUNDUZ YÜNÜ: Gri, mavi ve kahve renktedir. ipeksi incelikte tüylere

sahiptir. 

SU SAMURU YÜNÜ: koyu kahverengi ve taba rengindedir. İnce bir tüy

yapısına sahiptir. 

SIĞIR KILI: Kısa, dik liflerdir. Kızıl-kahve, siyah-kahve, siyah-beyaz, kahvebeyaz

renkleri

vardır.

AT KILI: Sert, çok esnek ve dayanıklıdır. Esnek telaların üretiminde ve atkı

yününde manto ve elbiselere form vermek için kullanılır.  

                                  İnce Kıl Kökenli Liflerinin Bakım Özellikleri