Geleneksel Halı Sanatında Kullanılan Motifler ve Anlamları

Bir  halı  binlerce  düğüm  gerçekliğiyle  varlık  kazanır.  Düğümler  bir  zincir  haline  üst  üste
sıralanarak desenler meydana getirirler. Halının genellikle pamuklu olan zemini bir dokuma
tezgâhına dikine gerilmi ve birbirine paralel çözgü ipleriyle, enine geçirilmi atkı iplerinden
oluşur. Çözgü iplerinin çevresine düğümlenen iplik parçaları halının yüzünü, yani havlı yanını
meydana getirir; bu iplikler çoğu zaman yün, bazen de daha değerli halılarda ipektir. Düğüm
biçimleri bölgelere göre değişir; en önemlisi Gördes veya Türk düğümleridir, sonra Senneh
veya ran düğümleri gelir.

Halı  ve kilimler  başlangıçlarından  itibaren  sadece  insanların  fiziksel ihtiyaçlarını  değil,
aynı  zamanda  psikolojik  beklentilerini  de karşılamak için yapıldı. Dini  inançlar ve  dinsel  
yaşam  filozofik  düşünceleri,  insan ruhunu  zenginleştirdi   ve geliştirdi.  Bu, sanatçı  ve  onun    
işini  çeşitli yollardan  etkiler. Sadece  halılar  ve   kilimlerdeki  motiflere,  kompozisyonlara
bakmak bile bunu aşikâr kılar.


Tüm bölgelerin kendi motifleri ve dokuma teknikleri vardır. Halıların motiflerinde hikâyelerin
oluşumu  ve  bu  motiflerdeki  anlam,  Anadolu’da  dokunan  ilk  halıya  kadar  dayanır.  Halıyı
dokuyan  kişi,  halıya  duygularını  ve  düşüncelerini  yansıtır.  Bu  duygu  ve  düşünceleri  halıya
aktarmak için kodlar ve semboller üretir. Motiflerin doğuşu ve anlamları böyle oluşmuştur.

                            HALI VE Kİ Lİ MLERDE KULLANILAN BALICA MOT FLER

ELİ BELİ NDE MOTİ Fİ

Dişiliğin  simgesidir.  Sadece  analık  ve doğurganlığı  değil,  ayni  zamanda uğur,  bereket, kısmet, mutluluk ve neşeyi de sembolize eder.


KOÇBOYNUZU

Bereket, kahramanlık, güç, erkeklik sembolü olan koçboynuzu motifi, Anadolu kültüründe ana tanrıça’dan sonra,   ya  da  onunla  birlikte kullanılan  bir  motiftir. Boynuz sembolü insanlık tarihinde her zaman güç kuvvet timsali olan erkekle özdeşleştirilmiştir.

BEREKET

1.Grup:  Dut,  karpuz,  kavun,  nar,  incir,üzüm,bitki  ve   yılan,ejder,koç,  boğa,  geyik,  kelebek,
balık gibi, hayvanlardan oluşan formda bereket motifleri sonsuz mutluluğu ifade eder.
     
2.Grup: Ağaç, çiçek, yaprak motiflerinden oluşur.       LOTUS   Tanrıçalara uğur ve bereket
sağlayan çiçek.  Hayat ağacı.   Bereket ve bolluk simgesi.  Nar  Bereket sembolü.
Persophene’nin  insanların  iyiliği  için  çaldığı  Enthoman  ateşinin  kıvılcımlarını  sembolize
etmektedir. Ateşin yeryüzüne dönüşü doğuda, bereket demektir.  
     
3.Grup: Cansız kayalar, sular, dağlar ve bazı doğa varlıklarından oluşur.
Dokumalar; evrenin yapısını ve hareketini simgeler. Ege Dionisos törenleri bunu sembolize
eder. Dionisos: doğar, ölür ve yeniden doğar. Ölüm dirim döngülü bereket sembolüdür.


SAÇBAĞI

Evlilik  isteği  göstergesidir. Doğum  ve  çoğalmayı  sembolize eder. Evlenmek  isteyen  genç
kızlar zülüf keserler, tek örgü yaparlar.
Yeni evli genç kadınlar saçlarını çift örerler. Uçlarına renkli ipliklerle süslerler.



KÜPE

Anadolu'da küpeler evlilik hediyesi olarak vazgeçilmezdir. Bu motifi kullanan bir kız, ailesine
evlenmek isteğini dolaylı olarak belli etmeye çalışır.



BUKAĞI

Bukağı; aile birlikteliğinin devamına, âşıkların düşkünlüğüne ve birlikte olma umuduna işaret
eder.


SUYOLU

Su,  yeniden  doğuşun,  bedensel  ve  ruhsal  yenilenmenin,  yaşamın  sürekliliğinin,  bereket,
soyluluk,  bilgelik,  saflık  ve  erdemin  sembolüdür.  En  etkin  arınma  sembolüdür.  O  hem
yaşamın hem de ölümün kaynağıdır. Anadolu'da su yaşamın kendisidir. Anadolu kadınının
bütün  gün  iç  içe  yaşadığı  su  dokumalara  motif  olmuştur.


PITRAK

Pıtrak  tarlalarda  bulunan,  dikenleriyle  insanlara  ve  hayvanlara  yapışan  bir  bitkidir.  Pıtrağın
üzerindeki dikenlerin kötü gözü uzaklaştırdığına  inanan Anadolu  insanı  onu nazarlık motifi
olarak  kullanmıştır.


MUSKA VE NAZARLIK

Geometrik  üçgen  motifi,  en  basite    indirgenmiş  stilize  edilmiş  göz  biçimidir.   Anadolu
dokumalarında göz motifleri  üçgenin yanında kare, eşkenar dörtgen,  dikdörtgen, haç, yıldız
şekillerinin  geometrik uygulamalarıdır.


GÖZ

Nazar önlemlerinden birisi olan göz motifi, dokumalarda özelikle koçboynuzu, eli belinde ve bereket
motiflerinin etrafında ya da içinde görülmektedir.